Yegâne Rabbimiz Alİah (Azze ve Celle) şöyle buyuru­yor:

“Ey iman edenler, eğer bir fasık size bir haber getirirse onu, etraflıca araştırın. Yoksa cehalet (bilgisizlik) sonucu, bir kavme kötülükte bulunursunuz da sonra işlediklerinize pişman olursunuz.

Ve bilin ki, Allah’ın Rasulü içinizdedir. Eğer o, size bir çok işlerde uysaydı, elbette sıkıntıya düşerdiniz. Ancak Allah, size imanı sevdirdi, onu kalblerinizde süsleyip çekici kıldı ve size, inkârı, fışkı ve isyanı çirkin gösterdi. İşte onlar, doğru yo­lu bulmuş (irşâd) olanlardır.

Allah’dan bir fazl (bir ihsan ve lütuf) ve bir nimet ola­rak. Allah, bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.[1]

Bu âyet-i kerimelerin daha iyi anlaşılması için nazil ol­ma sebebinin bilinmesi faydalı ve yerinde olur…

el-Hâris b. Dırâr el-Huzâî (r.a.) anlatıyor:

Ben, Rasulullah (s.a.s.)’e geldim. O, beni İslâm’a davet etti. Ben, O’nun davetini kabul edip İslâm’a girdim. Beni, ze­kat vermeye davet etti. Ben de kabul ettim ve dedim ki:

Ya Rasulallah, kavmime döneyim. Onları, İslâm’ı ka­bul etmeye ve zekat vermeye davet edeyim. Davetimi kabul edenlerin zekatım toplayaymı. Topladığım zekatları sana getir­mesi için şu zamanlarda bana bir elçi gönder.

Haris, davetini kabul edenlerden zekatı toplamış ve Ra-sulullah’ın elçi göndererek zekatları aldırma vakti gelmiştir. Fakat Rasulullah’ın elçisi, zekatları almak için gelmemiştir. Bunun üzerine Haris, Allah’ı ve Rasulünü gazablandıracak bir-şey yaptığını sanmıştır.

Haris, kavminin ileri gelenlerini toplayarak onlara şöyle demiştir:

Rasulallah, yanımda bulunan zekatları almak üzere bana elçi göndermek için belli bir vakit tayin etmişti. Rasulullah, verdiği sözden caymaz. Sanırım ki, Rasulullah’ın elçisine engel olan sebeb O’nu, herhangi bir şeyden dolayı kızdırma-mızdır. Hep beraber Rasulullah’a gidelim.

Bunun üzerine Haris, kavmiyle birlikte Rasulullah (s.a.s.)’e gitmek üzere yola çıktılar.

Diğer taraftan Rasulullah, Hâris’in toplamış olduğu ze­katı almak üzere O’na, elçi olarak Velid b. Ukbe’yi göndermiş­ti. Velid, yürüyüp yolun bir kısmını gittikten sonra (Haris ve kavmini grup hâlinde gelirken gördüğünden) korkarak geri dönmüştü. (Çünkü o kabile ile arasında cahiliyye dönemine aid bir düşmanlık vardı.)

(Gelenlerin kendisine bir zarar vereceğinden korkarak geri dönen Velid,) tekrar Rasulullah’a gelmiş ve O’na:

Ya Rasulullah, Haris, bana zekat verilmesine mani ol­du ve beni öldürmek istedi, dedi.

Bunun üzerine Rasulullah, Hâris’e bir müfreze gönder­meye karar verdi. Müfreze, Medine’den ayrılırken, Medine’ye gelmekte olan Haris ve arkadaşlarıyla karşılaştı.

Müfrezedeki ler:

İşte bu, Haris, dediler. Haris, onlara yaklaşınca:

Siz, kime gönderildiniz? dedi. Müfrezedekiler ise:

Sana gönderildik, dediler. Haris:

Niçin? dedi. Onlar:

Rasulullah sana, Velid b. Ukbe’yi gönderdi. Velid, se­nin ona zekat vermeye engel olduğunu ve onu öldürmek istedi­ğini sanmış, dediler.

Haris:

Muhammed’i hak peygamber olarak gönderen Al­lah’a yemin olsun ki ben, onu ne gördüm, ne de o, bana geldi! dedi.

Haris, Rasulullah’ın yanına varınca, Rasulullah şöyle buyurdu:

“Zekatı vermeye engel oldun, elçimi de Öldürmek istedin ha?”

Haris:

Seni, hak peygamber olarak gönderen Allah’a yemin olsun ki, ben onu, ne gördüm, ne de o, bana geldi! Benim yola çıkmama sebeb ise, senin elçinin bana gelmemesi ve Allah ve Rasulünü gazablandıracak bir şey yaptığımdan dolayı elçinin geri kaldığı korkusudur, dedi.

Bunun üzerine bu âyet [2] ve bundan sonra gelen iki âyet nazil oldu.[3]

İmam Kurtubî (rh.a.) şöyle diyor:

“Bu âyet-i kerimede, adaletli olması hâlinde bir kişinin haberinin (Haberu’l-Vahid)’in kabul olunacağına delil vardır. Allah, fasık olan kimsenin haber nakletmesi esnasında işin iyi­ce araştırılmasını emretmiştir. Fasıklığı sabit olan kimsenin ise, verdiği haberlere dair sözü, icma ile batıl olur (hükümsüzdür). Çünkü haber, bir emanettir. Fasıklık ise, onu ibtal eden bir ka­rinedir.[4]

Gerek ferd olarak, gerekse cemaat olarak mü’min mü-lümanlann, kendilerine ulaştırılan haberler ve haberci hakkında çok dikkatli, bir o kadar da hassas olmalıdırlar!.. Haberi getire­nin takva sahibi salih bir insan ve aynı zamanda işin ehli bir şahsiyet olursa, kendisine itibar edilip haberi dikkate alınır… Eğer haberci fasık bir kişi ise, onun getirdiği haberin doğru ol­ma ihtimali var ise de, acele edilmeden teenni ile karşılanmalı, sabır ile aslı araştırılmalıdır… Bu konuda acele etmek, şeytanın tuzaklarına düşmek ile sonuçlanabiliniz.. Şeytanın vesvesesi, nefsin hevası, kişiyi belânın içine iter… Bundan dolayı acele et­meden, sabırlı davranarak, fasıkın getirdiği haberin aslının ve doğruluğunun salih kişiler tarafından araştırılması gerekir…

Sehl b. Sa’d es-Saidî (r.a.)’ın rivayetiyle Rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurur:

“Teenni (düşünerek hareket) Allah’dan ve ecelecilik şey­tandandır. [5]

Attığı adımı, bilerek, düşünerek ve dikkatli atanların ayaklan yer tutar ve düzgün yürüyerek hedeflerine ulaşırlar… Bunun için acele etmeden, teennî ile çalışmak gerek… Mü’min müslüman ferdi ve ümmeti ilgilendiren bütün haberlerin sahih kaynaklardan gelmesi gerekir… Sahih kaynaklardan gelen ha­berler, tahlile ve yoruma tabi tutularak faydalı sonuçlara ulaşı­lır… Eğer haber, fasıklar tarafından ve doğru olmayan bir hâl ile gelecek olursa, yapılacak tahlil ve yorum yanlış olacaktır… Elbette haber doğru olmazsa, yorum doğru olmaz ve doğru bir sonuca ulaşılmaz… Dolayısıyla bu bilgisizlik ve yanlış sonuç, ferdin, cemaatın ve ümmetin başına belâ açar… Sonunda çok üzücü hâllere düşülüp perişan olunur…

Hâl bu olunca, haberin kaynağı sağlam, getiren sağlam, yorum ve tahlilini yapan işin ehli sağlam şahsiyetler olmalıdır… Eğer böyle olursa, gelen sağlam habere karşı gerekli hazırlıklar yapılır, ferd, cemaat ve ümmet hayırlı bir sonuca ulaşır…

Bu konuda İmam İbn Kesir (rh.a.), şu uyarıda bulunuyor:

“Allah Teâlâ, günahkâr birinin getireceği haberin ihtiyat­la karşılanarak iyice araştırılmasını emrediyor. Yoksa yalancı veya hatalı olduğu hâlde onun sözüyle hükmolunabilir. Netice­de hâkim, onun yalanma uymuş olabilir. Allah Teâlâ burada, bozguncuların yoluna uymayı da yasaklamıştır. Alimlerden bir grup, buradan hareketle gerçekte günahkâr olması ihtimâline mebnî durumu meçhul olan kimsenin rivayetinin kabul edilme­mesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Diğer bazıları ise, durumu meçhul olanın haberini kabul etmektedirler. Zira bize emrolu-nan, günahkâr kişinin haberini ihtiyatla karşılayıp iyice araştır­maktır. Halbuki böyle kimsenin günahkârlığı kesin değildir. Zi­ra onun durumu meçhuldür.[6]

Rabbimiz Allah, duyulan veya gelen haberler nasıl de­ğerlendirilmeli konusunda şu emrini beyan buyuruyor:

“Kendilerine güven ve korku haberi geldiğinde, onu yaygınlaştınverirler. Oysa bunu, peygamber’e ve kendilerinden olan emir sahihlerine götürmüş olsalardı, onlardan sonuç çıka­rabilenler (yetkili kişiler, peygamber, müctehidler, emir sahileri), onu bilirlerdi. Allah’ın üzerinizdeki fazlı ve rahmeti ol­masıydı, azınız hariç herhalde şeytana uymuştunuz.[7]

Bu âyetin tefsirinde İmam Kurtubî (rh.a.) şu açıklamayı yapıyor:

“Bu buyruğun anlamı şudur:

Onlar, müslümanların zafer kazanmaları, düşmanlarının öldürülmeleri gibi, güvenlik ihtiva eden herhangi bir husus işi­tecek olurlarsa “veya korkuya dair bir haber geldiğinde” yani, bunun zıddı bir haber alacak olurlarsa, ‘Onu hemen yayıverir-Ier’ ifşa edip açılarlar. İşin gerçek mahiyetini kavramadan onu, dillerine dol ayı verirler.

el-Hasen (rh.a.)’in, “bu davranışı, zayıf müslümanların gösterdiğini” söylediği nakledilmiştir. Çünkü bunlar, Peygam­ber (s.a.s.)’in durumunu açıklıyor ve bundan dolayı haklarında herhangi bir sorumluluğun sözkonusu olmayacağını sanıyorlar­dı.

ed-Dahhak ve İbn Zeyd ise, derler ki:

Bu buyruk, münafıklar hakkındadır. Haberleri bu şe­kilde yaygınlaştırdıkları için yalan söylediklerinden ötürü, bu şekilde davranmaları onlara yasaklandı.

“Halbuki bunu, Rasulüne veya içlerinden emir sahibleri-ne döndürmüş olsalardı” yani, Peygamber (s.a.s.)’in kendisi, yahud emir sahihleri olan kimseler bunu, söyleyip açıklaymcaya kadar kendileri bunu dillerine dolayıp açıklamamış olsalar­dı…

Emir sahihleri:

el-Hasen, Katâde ve başkalarından:

İlim ve fıkıh sahibi kimselerdir, diye nakledilmiştir. es-Süddî ve İbn Zeyd ise:

Yöneticilerdir, diye açıklamıştır.

Maksadın, askerî birlik kumandanları olduğu da söylen­miştir.

“İçlerinden işin içyüzünü araştırıp çıkaranlar, onun ne olduğunu elbette bilirlerdi.” Yani, bu kimseler, neyin açıklan­ması gerektiğini, neyin de gizlenmesi gerektiğini bilirlerdi.

İşin içyüzünü araştırıp çıkarmak (istinbat), suyu kayna­ğından çıkarmak demektir. Nebat ise, ilk kazıldıktan sonra ku­yunun dışarıya çıkartılan ilk suyudur. Buna, nebat adının veril­mesi ise, onların (bu şekilde su çıkarmalarının) yerde bulunan şeyleri dışarı çıkartmalarından dolayıdır. Sözlükte istinbat çı­kartmak anlamındadır. Daha önce geçtiği gibi, nass ve ic-ma’nın bulunmaması hâlinde içtihatta bulunmaya da delâlet et­mektedir.[8]

Haberin kaynağı sağlam ve habercinin âdil şahid olması gerekir… Bir kavme olan kini veya sevgisi onu, adaletten ayır­maması lâzımdır… Takvaya yakışın adalet yapmaktır. [9] Tak­va, mesuliyetini idrak ederek Allah’dan korkmaktır… Katıksız iman sahibi ve müttakî olan habercinin getirdiği haber ciddîye alınıp tahlil ve yoruma tabi tutulur… Ancak böyle bir haber ve haberci, ferde, cemaate ve ümmete faydası dokunan doğru ha­beri ulastrabilir…

Akîde konusunda sakat, amel konusunda fasık olanların haberlerine asla itibar edilmez… Gelen haber, yeniden araştırıl­maya başlanır ve ehli tarafından vazifeli kılınan kişiler tarafın­dan kaynağına ulaşılıp doğru olup olmadığı konusunda sıhhatli haber getirilir…

Her işitilen olayın doğruluğu sabit olmadıkça beyanı, ki­şiyi mesuliyet altına sokar, yalancı durumuna getirir ve suçlu bir hâle büründürür…

Ebu Hüreyre (r.a.)’ın rivayetiyle şöyle buyurur Rasulullah (s.a.s.):

“Her işittiğini söylemek, bir insana yalan namına kâfi­dir.” [10]

Süfyan b. Üseyd el-Hadremî (r.a.)’dan.

Rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurur:

“Senin söylediklerini tasdik edecek bir mü’min kardeşi­ne yalan söylemen, çok büyük bir ihanettir. [11]

Muvahhid mü’min müslüman bir haberci, Allah’dan korkan bir müttakî olmalı ve haberci olmanın âdil şahidlik ol­duğunu idrak ederek, mesuliyetini hissederek hareket etmeli­dir!..

Bu konu bu kadar önemli olduğu için, zalim tağutlar ta­rafından işgal edilen mazlum İslâm topraklarında esaret altında yaşayan mü’min müslümanların buna ciddî eğilip kalıcı çö­zümler getirmeleri gerekir…

Müstevli ve zalim tağutların emrinde olan haber kurum ve yayınlarına asla güvenilmez… Çünkü onların, küfrü, şirki, fışkı ve fücuru apaçık iken, kendilerine nasıl güvenilir!.. Onlar, egemen oldukları ve tağutî hükümlerle yönettikleri işgal edil­miş İslâm topraklarında yaşayan esir mü’min müslümanların doğru haberler alıp uyanmalarım kesinlikle istemezler… Bun­dan dolayı devamlı yalan haber üretir, onları uyutmaya devam ederler… Onların, morellerini ve ahlâklarını bozmaya yönelik yayınlar yapan, ümitsizliğe düşürmeye gayret eden egemen ta­ğutlar, egemenliğinin devamı için en güvenilir yol olarak buna tutunmuşlardır… İnsan bilince, anlar… Anlayınca da imkânları el verdiği ölçüde gereğini yapar… İnsanlar, cehaletin içine itile­rek, dünyaları karartılarak, kalbleri ve beyinleri tağutlar tara­fından ipotek altına alınıp yönlendirildikten sonra, ne doğrusu­nu öğrenir, ne de yapar…

Zalim tağutlar tarafından işgal edilmiş olan İslâm top­raklarında radyolar, televizyonlar, gazeteler, dergiler ve diğer haber araçları, egemen tağutların denetiminde ve onların men-faatına göre yayın yaptırılmaktadır!.. Böyle olunca esaret altın­daki mü’min müslümanların sıhhatli bilgilenmeleri, doğru ha­ber ve yorum alabilmeleri için, bu esaret zincirlerini kırmaları, doğru haber kaynaklarını oluşturmaları ve müesseselerini kur­maları gerekli… Ortamın şartlarını göz önünde bulundurarak, Rabbimiz Allah’ın verdiği bütün imkânları kullanarak ve taviz vermeden meşru zeminlerde kurulacak haber müesseseleri ve yayın organlarıyla, mü’min müslümanların doğru bilgilendiril­meleri, esaretten kurtuluşun şartıdır!..

İbn Ömer (r.anhuma)’mn rivayetiyle şöyle buyuruyor Rasulullah (s.a.s.):

“Haber, göz ile görmek gibi değildir. Allah (Azze ve Celîe) Musa’ya, kavminin buzağı konusunda O’na yaptığım haber vermişti de Musa, (elindeki) levhaları yere atmadı. Onla­rın yaptıklarını gözleriyle görünce, levhaları yere attı. Bunun üzerine levhalar kırıldı.[12]

Emirü’l-mü’minin İmam Ali b. Ebi Talib (r.a.) da, bu ko­nuda şöyle der:

Gözle görmek, bir şeyi duymaya benzemez! [13]

Doğru haberi, kaynağından duymak, görmek ve yakîn olmak, kalbi tatmin eder, insanı huzura kavuşturup sakinleşti­rir… Bütün sorular cevablamr ve problemler çözülür… Şeytanın vesvesesi giderilir, tereddüdler yok olur… İnkâr edilemez ger­çek apaçık ortaya çıkar ve herkes tarafından görülür…

Dünyada İmam, ahirette salihlerden olan [14]İbrahim (a.s.)’m kıssasını beyan buyuran Rabbimiz Allah şöyle buyurur:

“Hani İbrahim: ‘Rabbim, bana ölüleri nasıl dirilttiğini göster’ demişti. (Allah, O’na:) ‘İnanmıyor musun?’ deyince, ‘Hayır (inandım), ancak kalbimin tatmin olması için’ dedi. ‘Öyleyse dört kuş tut. Onları, kendine alıştır. Sonra onları (par­çalayıp) her bir parçasını bir dağın üzerine bırak, sonra da on­ları çağır. Sana koşarak gelirler. Bil ki, şübhesiz Allah, üstün ve güçlü olandır, hüküm ve hikmet sahibidir. [15]

“Haber, görmek gibi değildir!”

Bundan dolayı, zalim tağutlann işgali altındaki İslâm topraklarındaki mü’min müslümanların, Ümmet arasında çok ciddî ve sapasağlam haber ağı kurmaları onların ertelenmez va­zifesidir… Ümmetin her ferdini ve her bölgesini birbirinden ha­berdar etmek, onlara dostlarını ve düşmanlarını tanıtmak ge­rek… Dostlarla tanışıp, barışıp birlik ve beraberlik kurmak; düşmanlara karşı tedbirli olmak ve gerekli tavrı sergileyip on­lardan gelecek zararlara karşı önlem almak şarttır…

Kâfir, müşrik, fasık ve facirlerden gelen yalan haberlere kanıp zarar görmek istemeyenler, adalet ve takva üzere kurul­muş haber müesseselerini gündeme getirip devamını sağlamak zorundadırlar… Bunun için gerekli maddî ve manevî bütün araç, gereç ve imkânların ortaya konulması gerekir… Bunun için mü’min müslümanların ne imkânı varsa onu sarf edip iyi­lik ve takva üzerinde yardımlaşmalıdırlar… Mü’min müslü-manlar, üzerlerine düşen vazifeyi yaparlarsa, Allah’ın onlara va’dettiği yardımı kendilerine ulaşır.[16]

Şöyle buyuruyor Rabbimiz Allah:

“Eğer Allah, size yardım ederse, artık sizi yenilgiye uğ­ratacak yoktur ve eğer sizi yapayalnız ve yardımsız bırakacak olursa, ondan sonra size yardım edecek kimdir? Öyleyse mü’minler, yalnızca Allah’a tevekkül etsinler. [17]